Kultura

Sztuka ludowa Kurpiów znalazła swój wyraz przede wszystkim w budownictwie, zdobnictwie, rzeźbie, tkactwie i wycinankarstwie. Kultywowane są dawne zwyczaje urozmaicone pieśniami i tańcami, używana jest nadal gwara.

Chałupa kurpiowska wywodzi się z „budy” kleconej z dylów, przetykanych mchem i obrzuconych darnią lub obłożonych gałęziami. Kurpiowska chata składa się z czterech pomieszczeń. Z podwórka wchodzimy do sieni, a z niej jest wejście do komory i na górę, czyli na poddasze. Gdzie nie ma spichrza, tam na poddaszu stoją słomianki z zapasowym zbożem. Z sieni wchodzimy też do dużej izby głównej, przeznaczonej przeważnie dla gości i mało zamieszkanej przez rodzinę gospodarzy. Z izby dużej wchodzimy do „alkierza”, czyli do izdebki mniejszej stanowiącej sypialnię i jadalnię. Wszystkie pomieszczenia stykają się narożami przy kominie.

Kurpiowskie chałupy ustawione są szczytami do drogi, ale nie tuż przy drodze. Oddzielały je od drogi ukwiecone ogrody lub niewielkie sady – najczęściej z wiśniami, gruszami. Nad szczytem chałup są z boków jakby rogi, zwane tu „śparogami”. Wyrzynane w najrozmaitsze wzory, wyobrażające łby ptasie lub zwierzęce, topory, rogi itp.

Do charakterystycznych sprzętów izby należały: łóżko drewniane, ozdobnie profilowany stół, krzesła z siedzeniami wyplatanymi ze słomy i wikliny skrzynia malowana przeważnie na kolor brązowo-czerwony, o wielobarwnych motywach roślinnych, warsztat tkacki, półka lub otwarta szafka na talerze, miski i łyżki powtykane w specjalne otwory łyżnika.

Kurpie stanowią pod względem sztuki ludowej teren wyjątkowo ciekawy i wyraźnie odcinający się od reszty Mazowsza. Głównym elementem sztuki ludowej jest tu wycinanka, najważniejsza, obok tkaniny, ozdoba izby kurpiowskiej.

Charakterystyczną cechą wycinanek z Puszczy Zielonej jest leluja, wycinanka w kształcie drzewa. Z innych elementów sztuki ludowej dużą rolę odgrywało dawniej na Kurpiach rzeźbiarstwo w drzewie, plecionkarstwo z korzeni i garncarstwo.

Kurpie nosili spodnie sukienne, białe u dołu, okręcone rzemieniem, wchodzące w łapcie (chodaki) ze skóry lub tyka lipowego, koszulę lnianą, pod szyją czerwona wstążka. Na to zakładano kamizelkę w chłodne dni noszono sukmanę z ciemnoszarego sukna z tyłu fałdowaną, przepasaną wełnianym pasem. Na głowę wkładano kapelusz lub czapkę z daszkiem.

Kobiety nosiły wełniane, pasiaste spódnice, na nogach trzewiki i białe lniane koszule. Dziewczęta splatały włosy w warkocze z mnóstwem wstążek. Do naszych czasów zachował się tylko odświętny strój kobiecy. Można go w pełni podziwiać w uroczyste święta np. w czasie obchodów Bożego Ciała.  Na głowę wkłada młoda Kurpianka wysokie, sztywne „czółko” z czarnego aksamitu, przybrane cekinami, koralikami, a z tyłu zakończone pękiem wstążek. Starsze kobiety wiążą na głowie chusteczki. Uzupełnieniem stroju Kurpianek są piękne bursztyny lub szklane, a także drewniane, malowane korale.

Interesujący jest folklor kurpiowski: zwyczaje, pieśni, tańce, baśnie, podania, legendy. Zwyczaje wiązały się z zajęciem Kurpiów, np. z hodowlą pszczół, z pasterstwem, z myślistwem itp. Do najciekawszych widowisk regionalnych należy „Wesele kurpiowskie” z ciekawymi starodawnymi obrzędami, tańcami i piosenkami weselnymi. 

Kalendarz imprez